Największą grupę tworzą wady artykulacyjne zwane DYSLALIĄ. Dyslalia - to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu głosek, a nawet wszystkich (bełkot). Zachowane są rytm, melodia i akcent, sama wymowa jest niezrozumiała. W obrębie dyslalii wyróżniamy: seplenienia, rerania, nieprawidłową wymowę głosek k i g, bezdźwięczność i inne odchylenia od prawidłowej artykulacji.

SEPLENIENIE - to nieprawidłowa wymowa głosek: s, z, c, dz, sz, rz, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Najczęściej nieprawidłowo wymawiane są głoski sz, ż, cz, dż, które realizowane są jako s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź. Z kolei głoski s, z, c, dz mogą być realizowane jako ś, ź, ć, dź lub wymawiane jak sz, ż, cz, dż. Jedną z odmian seplenienia jest seplenienie międzyzębowe. Zniekształceniu mogą ulegać wszystkie trzy szeregi głosek lub jeden. Dziecko wymawia te głoski z językiem wsuniętym między zęby. Niestety wada ta nie ustępuje samoistnie. Seplenienie boczne polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka. Szczelina tworzy się w częściach bocznych języka (powietrze przepływa jak przy głosce l). Ponadto wyróżnia się seplenienie wargowo - zębowe, gdzie szczelina tworzy się między krawędzią górnych zębów, a dolną wargą, język pozostaje bierny; seplenienie przyzębowe - przysunięcie czubka języka zbyt blisko zębów; seplenienie świszczące, gdzie występują zbyt napięte mięśnie języka; seplenienie dolne - czubek języka jest sprowadzony za dolne jedynki; seplenienie podniebienne - język uniesiony w stronę podniebienia.

Przyczyny seplenienia mogą być różne, a te, które najczęściej wpływają na powstawanie tej wady wymowy u dzieci to:

• Długotrwałe ssanie smoczka, palca lub innego przedmiotu. Ssanie smoczka „uspokajacza” powinno być zlikwidowane przed ukończeniem pierwszego roku życia dziecka, jeżeli nie zwalczy się tego nawyku przed drugim rokiem życia, wada zgryzu i wada wymowy jest często nie do uniknięcia. Chciałabym, żeby w tym miejscu każdy rodzic odpowiedział sobie na pytanie: „Po co tak naprawdę potrzebny jest dziecku smoczek?”.
• Zbyt długie karmienie z butelki (nawet tylko w nocy), powoduje nieprawidłowe połykanie typu niemowlęcego, bez pionizacji języka. To z kolei jest również ściśle związane z wadami mowy i zgryzu.
• Należy zadbać więc o jak najwcześniejsze karmienie dziecka kubeczkiem lub łyżeczką. Pokarmy o gęstej konsystencji powinny być podawane łyżeczką już od piątego miesiąca życia. Starszy maluch, który już potrafi gryźć, powinien jak najwięcej chrupać. Należy mu to umożliwić, podając dużo twardych pokarmów. Między posiłkami może pogryźć jabłko, marchewkę, skórkę od chleba.
• Nieprawidłowe karmienie sztuczne powoduje zaburzenie czynności fizjologicznych narządu żucia. Żuchwa ulega cofnięciu, wargi stają się wiotkie, usta otwarte a język wysuwa się między zęby.
• Otwarte usta u dzieci mających utrudnione oddychanie nosem. Brak drożności jamy nosowo - gardłowej może być spowodowane przewlekłymi przeziębieniami, katarami, przerostem trzeciego migdała lub skrzywieniem przegrody nosa i innymi anomaliami górnych dróg oddechowych.
• Wady zgryzu, szczególnie jeśli jest to zgryz otwarty, taki w którym po zaciśnięciu zęby szczeki dolnej nie schodzą się z zębami szczęki górnej, brak oparcia dla języka powoduje, że jego koniec nawykowo wsuwa się pomiędzy zęby. Ten typ zniekształcenia zgryzu obserwuje się często u dzieci ssących palec. W przypadkach wad zgryzu konieczne jest współdziałanie logopedy z ortodontą, bowiem nieprawidłowe ułożenie języka nie dość, że powoduje wadliwą wymowę, to jeszcze przyczynia się do pogłębienia wady zgryzu.
• Naśladowanie nieprawidłowego wzorca mowy - dziecko uczy się mówić od najbliższego otoczenia – rodzice mówią infantylnie, pieszczotliwie – używając zdrobnień lub zbyt szybko.
• Zaniedbania środowiskowe – niezwracanie uwagi na nieprawidłową wymowę dziecka – odkładanie problemu na później.
• Zaburzenia kinestezji artykulacyjnej (tzn. wzorców ułożeń narządów mownych właściwych dla poszczególnych głosek).
• Osłabienie słuchu fizycznego (niedosłuch).
• Powstawaniu seplenienia sprzyja również zaburzenie słuchu fonematycznego zdolności różnicowania dźwięków, ich analizy i syntezy w korze mózgowej.
• Mała sprawność ruchowa narządów mowy, szczególnie języka oraz warg, które nie są w stanie wykonać ruchów potrzebnych do wymówienia trudnych głosek.
• Zapowiedzią problemów może być nieprawidłowa budowa anatomiczna aparatu mowy, co wychwycić powinien lekarz już u niemowlęcia. Badania polegają na sprawdzeniu budowy jamy ustnej i wstępnej diagnozie odruchów istotnych dla mówienia (np. odruch ssania). Czasem u małych dzieci zdarza się przerost wędzidełka (ścięgna miedzy językiem a dolnym podniebieniem). Defekt taki w późniejszym okresie niemal zawsze powoduje wadę wymowy.

RERANIE to nieprawidłowa realizacja głoski r. Głoska ta może być wymawiana jak l, j, rl, r języczkowe lub opuszczana. Reranie języczkowe: język bierny, pracę przejmuje języczek („r” francuskie). Reranie podniebienne: jęzuk bierny, tył zbliża się do podniebienie miękkiego i tam tworzy się zwarcie. Reranie międzyzębowe: język między krawędziami zębów i tam dochodzi do zderzenia. Reranie wargowe: tzw. „r” furmańskie, język bierny. Reranie gardłowe: ostry dźwięk, mocny, mięsnie gardła mocno napięte. Reranie policzkowe, gdzie drga jeden policzek lub kącik ust. Bezpośrednią przyczyną rerania jest niedostateczna sprawność ruchowa języka. Przy wymowie tej głoski język wykonuje drobne ruchy wibracyjne. Jeżeli język posiada wadę anatomiczną - krótkie wędzidełko ruchów takich nie wykona. Zbyt gruby język o mocnym napięciu mięśniowym lub przeciwnie osłabionym napięciu mięśniowym ruchów wibracyjnych również nie wykona.

Nieprawidłowa wymowa głosek k i g jest wynikiem nieprawidłowej pracy języka. Głoski te są wymawiane jako t, d. Zdarza się ich opuszczanie lub wymawianie ze zwarciem krtaniowym co przypomina chrząknięcie.

BEZDŹWIĘCZNOŚĆ polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie, tzn. bez drgań wiązadeł głosowych. Bezpośrednią przyczyną bezdźwięczności są zaburzenia słuchu fonematycznego. Często przy bezdźwięczności występuje obniżenie napięcia mięśniowego - wargi i policzki są wiotkie, głos jest cichy, monotonny.

NOSOWANIE gdy głoski nosowe są wymawiane jako głoski ustne lub odwrotnie. Nosowanie zamknięte, przyczyną jest niedrożność jamy nosowo - gardłowej spowodowana przerostem śluzówki nosa, obrzękiem przy stanach kataralnych, przerostem trzeciego migdała, polipami. Warunkiem poprawy mowy jest zlikwidowanie przyczyny. Nosowanie otwarte - bezpośrednią przyczyną są rozszczepy podniebienia czasem niewidoczne bo podśluzówkowe, krótkie podniebienie oraz nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego. Wszystkie głoski wymawiane są z silnym zabarwieniem nosowym, głosem dudniącym.

Jak postępować, aby rozwój mowy twojego dziecka przebiegał prawidłowo?

• Wypowiedzi osób z najbliższego otoczenia powinny być poprawne. Do dziecka należy mówić powoli, wyraźnie. Należy unikać języka dziecinnego w trakcie rozmowy z dzieckiem.
• W okresie kształtowania mowy dziecko nie powinno kontaktować się z osobami, które mają wady wymowy, ponieważ może taką wymowę naśladować.
• Nie należy gasić naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką uwagą, lecz słuchać uważnie wypowiedzi, zadawać dodatkowe pytania.
• Nie wolno poprawiać wymowy dziecka, żądać by kilkakrotnie powtarzało dane słowo, zawstydzać, karać za wadliwą wymowę – hamuje to chęć do mówienia, a co za tym idzie, w konsekwencji – dalszy rozwój mowy.
• Wskazane jest częste opowiadanie dziecku bajek, czytanie, wspólne oglądanie filmów i rozmawianie na ich temat. Rodzicu pamiętaj, twoja wymowa jest wzorcem do naśladowania przez twoje dziecko! Zwracaj więc uwagę na to, jak sam mówisz.
• Nie należy zaniedbywać chorób uszu, gdyż nieleczone mogą powodować niedosłuch.
• Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż wady te są przyczyną zaburzeń mowy.
• Dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się prawą ręką w okresie kształtowania się mowy, może to spowodować niepłynność mowy.
• Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania głosek takich jak: sz, ż, cz, dż. r. Dziecko nieprzygotowane pod względem sprawności swoich narządów mownych, nie różnicujące jeszcze słuchowo tych dźwięków może je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. Tworzymy w ten sposób u dziecka wadliwe nawyki artykulacyjne, trudne do zlikwidowania.
• Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, zasięgnijmy rady logopedy.

Prawidłowe oddychanie

  Drodzy Rodzice!

Obserwujcie sposób oddychania Waszych dzieci podczas snu, oglądania telewizji, słuchania bajek czy innych czynności, które nie wymagają mówienia. Powinny wdychać powietrze nosem (do płuc dostaje się wtedy oczyszczone i ogrzane powietrze) i tą samą drogą je wypuszczać. Wiele dzieci w wieku przedszkolnym oddycha przez usta, przez co wciąga w drogi oddechowe powietrze pełne różnych pyłków, alergenów, co sprzyja niekończącym się infekcjom kataralnym.

Zachęcajcie swoje dzieci do oddychania przez nos. Bawcie się i ćwiczcie prawidłowy oddech, z krótką fazą wdechu i dłuższą – według potrzeb – fazą wydechu, na przykład tak:

• huśtanie maskotki – dziecko leży na plecach, na brzuchu kładziemy mu książkę, a na niej sadzamy maskotkę; przy wdechu (nosem) brzuch się uwypukla („gruby brzuch”), przy wydechu – brzuch opada („chudy brzuch”);
• dmuchanie baniek mydlanych – wdech nosem, wydmuchnięcie powietrza przez rurkę tak, by bańka dzięki precyzji i sile wydechu nie upadła na ziemię;
• wprawianie w ruch wiatraczków (kolorowych, różnej wielkości) – odpowiednie gospodarowanie wydychanym powietrzem, w zależności od rozmiaru wiatraczka, równe i powolne dmuchanie, żeby wiatraczek „tańczył” jak najdłużej.

Dbajcie, by nosy dzieci były czyste, drożne, nauczcie prawidłowego wydmuchiwania zalegającej wydzieliny. Jakiekolwiek wątpliwości związane z anatomią migdałów podniebiennych konsultujcie z laryngologiem. Ich przerost może prowadzić nie tylko do nieprawidłowego oddychania, ale i problemów ze słuchem.

WESOŁYCH ŚWIĄT  

JAK ZMOTYWOWAĆ DZIECKO DO ĆWICZEŃ LOGOPEDYCZNYCH?

• Spróbuj jeszcze raz!

Jeśli próba prawidłowego wyartykułowania głoski kolejny raz kończy się niepowodzeniem, to powiedz: Nic się nie stało, spróbuj jeszcze raz.

• Stosuj zasadę małych kroków.

Krótkie i często powtarzane ćwiczenia skutecznie prowadzą do osiągnięcia poprawy mowy.

• Bądź uchem dziecka.

Dziecko nie słyszy swoich błędów wymowy. Od ciebie dowie się, czy wymówiło wyraz prawidłowo, czy nie.

• Nagradzaj dziecko za rezultaty i wysiłek.

Pamiętaj, że  dziecko ciężko pracuje, aby nauczyć się nowego sposobu mówienia .Twoja pochwała i docenienie wysiłku są najlepszymi nagrodami i niezwykle skutecznymi motywatorami.

• Dostrzegaj najmniejsze sukcesy.

To ważne, aby zauważać każdą poprawę w mówieniu. Widząc sukcesy nabiera się chęci do dalszej pracy.

• Koncentruj uwagę.

Ćwiczenia wykonywane z uwagą są lepiej i szybciej utrwalane. Ważna jest koncentracja uwagi nie tylko u dziecka, lecz także u rodziców.

• Nie przerywaj spontanicznych wypowiedzi dziecka poprawianiem błędów.

Nie przyspieszaj w ten sposób osiągnięcia rezultatów w terapii, a możesz zirytować i zniechęcić dziecko do mówienia.

• Nie porównuj dziecka z innymi.

Krytyka, porównywanie i obwinianie dziecka nie pomoże mu w poradzeniu sobie z trudnościami. W ten sposób podcinamy dziecku skrzydła, demotywujemy je.

• Nie zawstydzaj dziecka.

Mówienie: Takie duże dziecko, a jeszcze sepleni i przynosi dużo szkody la rozwoju psychicznego dziecka, a minimalne korzyści dla postępów w terapii mowy.

• Pozwól dziecku popełniać błędy.

To jest nieodłączna część procesu terapeutycznego.

• Nie używaj określeń typu: zawsze i nigdy.

To nieprawda, że twoje dziecko zawsze popełnia błędy i nigdy niczego nie powiedziało bezpośrednio.

• Chwal nawet za najmniejsze osiągnięcia.

Dziecko powinno wiedzieć, że doceniasz każdy jego wysiłek i widzisz jak się stara, choć całkowity sukces jeszcze przed wami.

• Terapia logopedyczna to nie czary-mary.

To systematyczne ćwiczenie nowych nawyków artykulacyjnych.

• Baw się dobrze!

Ćwiczenia to wasz wspólnie spędzony czas przeznaczony na zabawy i budowania więzi rodzinnej.

Blokady w mowie spowodowane są głównie przez emocje, które nam towarzyszą w danym momencie życia. Osoba, która się jąka zazwyczaj doświadcza przed zabraniem głosu silnego stresu, boi się, wstydzi się mówić. Należy w takich sytuacjach tworzyć nowe nawyki mowy. To jest najskuteczniejsze podejście, by rozwiązać problemem jąkania.

 Skąd się bierze ten problem, dlaczego niektórzy z nas doświadczają trudności dotyczących mówienia?

– Głównym problem nie są zacięcia, czy zająknięcia, lecz blokady w mowie. To jest dużo szerszy problem. Jąkanie się jest tylko jednym z jego symptomów. Takie blokady w mowie spowodowane są głównie przez emocje, które nam towarzyszą w danym momencie życia. Osoba, która się jąka zazwyczaj doświadcza przed zabraniem głosu silnego stresu, boi się, wstydzi się mówić. Mamy więc do czynienia z problemem, który można nazwać złym nawykiem mowy. Należy w takich sytuacjach tworzyć nowe nawyki mowy. To jest najskuteczniejsze podejście, by rozwiązać problemem jąkania. Mowę należy trenować, pracować nad tym by była ona płynna.

Jak wielu uczniów dotyczy ten problem w Polsce, jaka to jest skala?

– Zakłada się, że w całej Polsce mamy około 600 tys. osób, które mają problemy z jąkaniem. To są osoby, które mają stwierdzony ten problem. Jest jednak na pewno masa osób, u których tego problemu nie stwierdzono. Można więc domniemywać, że w sumie problem dotyczy ponad miliona Polaków i Polek.

Jak bardzo jąkanie, czy blokady mowy utrudniają codzienne życie w domu, w szkole, w relacjach z rówieśnikami?

– To zaburzenie wywołuje różne nerwice, frustracje. Znam to z autopsji, bo sam miałem od dzieciństwa problem z jąkaniem. Szczególnie jest to uciążliwe w szkole. Konieczność wyjścia na środek sali lekcyjnej i zabrania głosu powoduje ogromny stres i napięcie. Osoby z takimi problemami wolą nie zgłaszać się do odpowiedzi wiedząc, że będą się blokować, zacinać i jąkać. Taka wypowiedź na forum klasy osoby jąkającej się wywołuje silny stres u ucznia, która może powodować reakcje całej klasy, w postaci śmiechu, drwin itp. Wygodniejsze psychicznie jest wycofanie się z takiej emocjonalnej sytuacji niż przeżywanie jej.

Jak temu zaradzić? Chyba im szybciej ktoś z problemem mowy zacznie ją trenować tym lepiej?

– Im to zaburzenie dłużej trwa tym zły nawyk mowy mocniej się utrwala. Im szybciej zaczniemy nad tym pracować tym łatwiej się go pozbyć i nauczyć płynnej mowy.

Można sobie jakoś radzić z tym samemu, próbować kamuflować ten problem?

– Można stosować różne techniki pomagające w płynnym mówieniu, ale w pojedynkę trudno walczyć z jąkaniem. Najlepiej szukać wsparcia osób, które uczą płynnej mowy, trenerów, którzy pomogą mówić spokojnie, na nowo artykułować słowa. Światowy dzień walki z jąkaniem jest obchodzony od lat. Ma zwrócić uwagę na problem, uświadomić z czym mamy do czynienia i pokazać możliwości walki z tym zaburzeniem. Często jest tak, że ktoś próbuje akceptować życie z jąkaniem bo nie wie co robić, nie widzi żadnego rozwiązania. Należy jednak takich możliwości szukać, nie można się poddawać, bo naprawdę ze swojego doświadczenia wiem, że można ćwiczyć nową mowę i każdy z nas może mówić płynnie.

Już niebawem rozpoczynają się upragnione wakacje, ale nie ma wakacji od pracy nad poprawną wymową. Im dłuższa przerwa w ćwiczeniach – tym większe ryzyko regresu i niechcianych zmian w wymowie. Pamiętajcie o codziennych rozgrzewkach narządów mowy, o ćwiczeniach oddechowych oraz artykulacyjnych. One nie muszą być nudne.

Wakacje to czas, który rodzice najchętniej spędzają ze swoimi dziećmi poza domem. Piękna pogoda zachęca do aktywnych form wypoczynku na świeżym powietrzu. Wszystkie te okoliczności wydają się nie sprzyjać kontynuowaniu terapii logopedycznej w wakacje. Tak rodzicom, jak i dzieciom trudno znaleźć czas i chęci na wyciągnięcie zeszytu i przećwiczenie czegokolwiek z niego. Na szczęście nie zawsze do ćwiczeń logopedycznych potrzebny jest zeszyt. Można je zorganizować w inny sposób, nie rezygnując przy tym z wakacyjnych przyjemności. Możliwości na ćwiczenia jest wiele, a większość z nich można wykorzystać w najróżniejszych sytuacjach – w podróży, w czasie odpoczynku, czy podczas aktywnie spędzanego czasu poza domem. Przydomowy ogród, mały basen, podwórko, plaża, łąka, las, a nawet kawiarnia to świetne miejsca do zorganizowania zabaw logopedycznych. Można przygotować tam fantastyczną zabawę z dzieckiem albo łapać okazje do mówienia. Warto zrobić ćwiczenia oddechowe utrwalające prawidłowy tor oddechowych: na łące dmuchanie dmuchawcy – kto zdmuchnie więcej nasion, w lesie znaleźć piórko czy listek i zrobić konkurs na dmuchanie – kto dalej, w basenie przeprowadźcie dmuchanie przez słomki piłeczek pingpongowych na wodzie, puszczanie bąbelków. Smaczne i przyjemne będą ćwiczenia buzi podczas wizyty w kawiarni usprawniające motorykę narządów artykulacyjnych, czyli warg, języka, policzków z wykorzystaniem: lodów, kubka z piciem i słomek. Podczas picia przez słomkę uruchamiamy wiele mięśni jamy ustnej. Lizanie lodów fantastycznie zmusza język do pracy. Wakacje to dużo czasu na zabawy wspomagające rozwój mowy wykorzystując pobyt na łonie natury i przyrodnicze jej elementy tj.: listki, kamyki, muszelki, patyczki, mokry piasek. Można układać lub pisać sylaby, wyrazy i powtarzać za nim zmyje je woda morska. Natomiast podróże samochodowe, wycieczki czy spacery są świetną okazją do wykorzystania pomysłów na zabawy słuchowe, polegające na wspólnej zabawie dźwiękami, przy okazji ćwicząc pamięć i mowę: powtarzajcie piosenki, rymowanki, bawcie się trudnymi wyrazami czy wyrażeniami wyśpiewując je na różnych nutach, mówiąc w różnym tempie. Pamiętajcie o tym, że największe efekty osiągają te dzieci, które uczą się

Porady dla rodziców 

1. Dużo mówić do dziecka, wykorzystywać do tego różne naturalne sytuacje: czynności pielęgnacyjne, zabawy, spacery. Głos rodziców a szczególnie matki o odpowiedniej tonacji działa na dziecko uspokajająco i wyciszająco. Ważne jest aby do dziecka mówić powoli i wyraźnie. Aby dziecko nauczyło się mówić i rozumieć co mówi się do niego lub co ono mówi, musi usłyszane dźwięki mowy (głoskę) rozpoznawać jako inny od wszystkich pozostałych. 

2. Dostarczać dziecku bodźców dźwiękowych, śpiewać, nucić piosenki, słuchać bajek dźwiękowych i uspokajającej muzyki. Należy zwrócić uwagę, aby nie poddawać dzieci zbyt agresywnym bodźcom np. zbyt głośno włączony telewizor, radio. Niedojrzały układ nerwowy dziecka źle znosi zbyt dużą ilość napływających bodźców. 

3. Należy często obserwować dziecko czy reaguje na dźwięki z otoczenia. Dobry słuch jest warunkiem rozwoju mowy, należy bacznie zwracać uwagę czy dziecko odwraca głowę do źródła dźwięku, reaguje na głos dzwonka lub telefonu. Prosty test - to potrząsanie grzechotką za plecami dziecka z prawej i lewej strony i obserwowanie jego reakcji. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zgłosić się do pediatry i poprosić o skierowanie na badanie słuchu. 

4. Wiedzieć, że w okresie rozwoju mowy występują okresy nasilenia względnego zastoju. Zastój przypada zwykle na czas nauki chodzenia, kiedy malec fascynuje się nową umiejętnością i zwiększonymi możliwościami poznawania świata. Po opanowaniu sztuki chodzenia znów wraca do pilnej pracy nad mową. Jeśli więc dziecko zaczęło chodzić później niż jego rówieśnicy, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że również zacznie mówić później niż oni. Nie trzeba się tym martwić. Warto jednak stymulować rozwój ruchowy np.: przez rozwijanie sprawności manualnych czy kształtowanie poczucia rytmu. 

5. Karmienie piersią sprzyja rozwojowi mowy, ponieważ ssanie dziecka to najlepsze w tym okresie ćwiczenia języka, warg i policzków. Podczas zaspakajania potrzeb pokarmowych, niemowlę uaktywnia cały narząd artykulacyjny! Zaburzenia ssania, połykani i żucia zwykle poprzedzają zaburzenia mowy. 

6. Już w okresie niemowlęcym możemy stymulować pracę narządów artykulacyjnych poprzez delikatny masaż. Jest on szczególnie wskazany u dzieci z obciążonym okresem okołoporodowym np. gdy występują niedomogi w zakresie ruchomości warg ( brak zamykania). Masaż ten polega na głaskaniu, delikatnym nacieraniu, wcieraniu czy rozcieraniu języka, dziąseł, policzków i warg. 

7. Podstawowe zadanie rodziców w okresie kształtowania się mowy dziecka polega na dostarczaniu prawidłowych wzorców wypowiedzi. Rodzice muszą mówić poprawnie! Nie mogą pozwolić sobie na powtarzanie wytworów językowych dziecka. To nie rodzice mają się uczyć mowy od dziecka, ale dziecko od rodziców! Aby zrozumieć jak bardzo jest to istotne należałoby odwołać się do nauki języka obcego. Ucząc się nowych słów kojarzymy nazwę przedmiotu z jego obrazem. Pomyślmy co byśmy czuli, gdyby po 2 latach nauki okazało się, że zapamiętaliśmy niewłaściwe słowa i musimy wszystko zacząć od początku. Aby zaoszczędzić dziecku rozczarowań i podwójnej pracy, mówmy do niego posługując się poprawną polszczyzną. 

8. Rozwój mowy dziecka przebiega według pewnych schematów, czyli faz rozwojowych głosek np.: głoska sz przechodzi kolejne etapy: brak głoski, zamieniana na ś, potem s, na końcu sz (alik- sialik- salik- szalik). Głoska r przechodzi tą samą drogę lecz jest zamieniana na j bądź l: (kowa- kjowa- klowa- krowa lub obi- jobi- lobi- robi). Zamiast na zapas martwić się niewłaściwą artykulacją naszego dziecka warto zapoznać się z kolejnymi etapami tego procesu. 

9. W dzieciach drzemie naturalna skłonność do mówienia, uważajmy na to, aby jej nie gasić! Czasem wystarczy obojętność, brak zrozumienia i czasu na wysłuchanie tego co dziecko ma nam do powiedzenia, aby zahamować ten proces. 

10. Wokół nas tyle się dzieje, stwarzajmy dziecku okazję do wypowiedzenia tego co przeżyło. Niech opowie nam bajkę, którą obejrzało, podzieli się wrażeniami z przedszkola, wymyśli zakończenie do czytanego przez nas opowiadania. 

11. Jeżeli dziecko źle wymawia jakąś głoskę - nie każmy mu powtarzać wyrazów zawierających tą głoskę po 10 razy, bo to tylko utrwala złą wymowę. Dziecko nie przygotowane pod względem artykulacyjnym, niedostatecznie różnicuje słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiając nieprawidłowo. Szczególnie często dotyczy to głoski r, która przyjmuje wtedy postać r tylnojęzykowego, trudnego do zlikwidowania. Nie należy też karać ani zawstydzać za wadliwą wymowę, gdyż hamuje to chęć do mówienia a w konsekwencji proces rozwoju mowy. 

12. W okresie kształtowania się mowy nie należy dziecka leworęcznego zmuszać do pisania prawą ręką, gdyż zaburza to funkcjonowanie mechanizmu mowy co w konsekwencji może prowadzić nawet do jąkania. 

13. Kiedy wasze dziecko zaczyna dopytywać się jaka to litera, zwróćcie szczególną uwagę na prawidłowe wybrzmiewania głosek. Nie wymawiamy ty- tylko krótko t ( bo ty to są dwie głoski t-y). Jeśli dostarczamy dziecku złych wzorców, nie dziwmy się, że wyraz tata przegłoskuje: TY- A- TY- A, mama MY- A- MY- A. Pamiętajmy, że wszystkie spółgłoski wymawiamy krótko bez elementu wokalicznego w postaci ... Wbrew pozorom nie jest to łatwe i wielu rodziców ( i niestety nauczycieli) powinno nauczyć się prawidłowego głoskowania. 

14. Jeśli u naszego dziecka zauważymy opóźniony rozwój mowy, warto wybrać się do logopedy i pomyśleć o zapisaniu go do przedszkola, czy po prostu o zwiększonej ilości kontaktów z innymi dziećmi. Dobroczynny wpływ grupy rówieśniczej mobilizuje do mówienia, stwarza wiele konkretnych sytuacji aktywizujących mowę dziecka.

Najczęstsze wady wymowy

Coraz częściej dzieci mają problem z poprawną artykulacją. Przyczyn jest wiele – od środowiskowych po anatomiczne i psychoneurologiczne. W dzisiejszym artykule prezentujemy najczęstsze wady wymowy, m.in. rotacyzm, sygmatyzm, kappacyzm, gammacyzm i mowę bezdźwięczną.

Rotacyzm, sygmatyzm, rotacyzm, kappacyzm, gammacyzm, mowa bezdźwięczna? Najczęstsze wady wymowy - Polszczyzna.pl

Czym są i skąd się biorą wady wymowy?

Gdy mowa odbiega od norm przyjętych w danym języku i realizacja głosek jest nieprawidłowa, a w efekcie zaburza komunikację, mamy do czynienia z wadami wymowy. Powodowane są one przez nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych bądź zaburzenia słuchu fonematycznego. Mogą też wynikać z czynników środowiskowych (np. nieprawidłowe wzorce wymowy w domu czy słaby kontakt rodziców z dzieckiem).

Rodzaje wad wymowy

Dyslalia to wszelkie zniekształcenia głosek, czyli fachowe określenie wad wymowy. Poniżej prezentujemy rodzaje dyslalii:

Sygmatyzm, czyli seplenienie – to wadliwa realizacja głosek sz, ż, cz, dż, które są wymawiane jak s, z, c, dz lub jak ś, ź, ć, dź.

Rotacyzm, czyli reranie, to nieprawidłowa wymowa r. Głoska ta może być opuszczana, zastępowana przez inne głoski, np. j, l, lub wymawiana w sposób obcy polskiej fonetyce.

Kappacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski k, np. zamiast kura – tura.

Gammacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski g, np. gitara – ditara.

Lambdacyzm – nieprawidłowa wymowa l, np. lampa – jampa.

Betacyzm – nieprawidłowa realizacja b, np. bułka – wułka.

Rynolalia – tzw. mówienie przez nos.

Mowa bezdźwięczna – głoski dźwięczne wymawiane są bezdźwięcznie, np. bok – pok.

Specyficznym zaburzeniem mowy jest jąkanie. Polega ono na zaburzeniu koordynacji narządów: oddechowego, artykulacyjnego i fonacyjnego. Zaburzenie to wiąże się z częstymi powtórzeniami lub przedłużeniami dźwięków, sylab lub słów albo zakłóceniami rytmicznego przepływu mowy.

Te terminy logopedyczne warto znać

Warto znać kilka fachowych określeń stosowanych przez logopedów:

Mogilalia (elizje) – opuszczanie dźwięków (krowa – kowa).

Paralalia – substytucje, czyli zamienianie głosek.

Dyslalia właściwa – wszelkie zniekształcenia głosek.

Mowa kształtuje się do 6. roku życia

Niestety problem niepoprawnej wymowy jest coraz bardziej powszechny. Im szybciej podejmiemy terapię, tym większe szanse na jej powodzenie. Proces kształtowania mowy kończy się ok. 6. roku życia. Nie wszyscy rodzice zdają sobie sprawę z faktu, że umiejętność jedzenia wpływa na nabywanie umiejętności mówienia, dlatego już półroczne dziecko powinno uczyć się gryźć.

Konsekwencje wad wymowy

Zaniedbanie wad wymowy u dzieci skutkuje nie tylko trudnościami w nauce pisania i czytania, lecz także przyczynia się do docinków ze strony rówieśników i problemów z komunikacją. Dziecko wyśmiewane i niezrozumiane ma mniejsze poczucie własnej wartości. Jaka jest na to recepta? Oczywiście wizyta u logopedy. Ćwiczenia logopedyczne często mają formę zabawy. A co z dorosłymi? Odpowiednie ćwiczenia zniwelują istniejące wady i z pewnością przyniosą dobre efekty.

Z którą wadą wymowy spotykasz się w swoim otoczeniu najczęściej?

To nic innego, jak  dominacja  stronna,  czyli  przewaga  czynnościowa  jednej  strony  ciała  nad  drugą.  Za określoną  stronność  odpowiedzialna  jest przeciwległa  półkula  mózgu.  Ktoś  zapyta  –  po  co  nam    to wiedzieć?! Lateralizacja ma wpływ na to, jak nasze dzieci będą sobie radzić w szkole, czy będą mieć trudności z czytaniem, pisaniem, koncentracją i zapamiętywaniem, czy będą mieć problemy z koordynacją ruchową np. na wf-ie lub z motoryką małą na  plastyce lub technice.  Chwile spędzone  wspólnie w  domu  są doskonałą okazją, żeby przyjżeć się bliżej naszym pociechom, zrozumieć ich problemy i trudności oraz rozwijać naturalne predyspozycje, których w "pędzie codzienności" mogliśmy niedostrzec.

Lateralizacja dotyczy:

• oka
• ucha
• ręki
• nogi

TYPY LATERALIZACJI:

• LATERALIZACJA PRAWOSTRONNA: dominuje prawe oko, prawe ucho, prawa ręka i prawa noga,
• LATERALIZACJA LEWOSTRONNA: dominuje lewe oko, lewe ucho, lewa ręka i lewa noga,
• LATERALIZACJA SKRZYŻOWANA: dominują części ciała znajdujące się po przeciwnych stronach ciała np. prawa ręka, lewe oko, prawa noga, lewe ucho lub w innej konfiguracji np. takiej jak na rysunku,
• LATERALIZACJA NIEUSTALONA: brak   dominacji   jednej   strony   ciała,   zadania   wykonywane są naprzemiennie raz prawą, a raz lewą częścią ciała.

TAK ROZWIJA SIĘ LATERALIZACJA:

1. W pierwszych sześciu miesiącach życia u dziecka nie istnieje dominacja żadnej półkuli mózgowej, jego ruchy są symetryczne, pozbawione preferencji którejkolwiek strony ciała.
2. Od szóstego do dwunastego miesiąca - dziecko zdobywa umiejętność chwytu, w dziewiątym pojawia     się "gest wskazywania palcem", pojawiają się więc pierwsze oznaki dominacji stronnej.
3. Pomiędzy pierwszym i drugim rokiem życia dotychczasowy rozwój lateralizacji słabnie, ponieważ dziecko uczy się chodzić, co angażuje jednakowo obie półkule mózgowe.
4. Po drugim roku życia kontynuowany jest proces rozwoju lateralizacji.
5. W czwartym roku życia powinniśmy zauważyć wyraźną preferencję jednej ręki, nogi, jednego oka i ucha (zwłaszcza u dzieci prawostronnych).
6. W siódmym roku życia proces rozwoju lateralizacji kończy się, czego efektem jest trwale ustalona stronność ciała.

JAK SPRAWDZIĆ LATERALIZACJĘ?

To bardzo proste!

KILKA CENNYCH UWAG NA START:

• Ważne żeby zaaranżować w tym celu kilka sytuacji zabawowych. Tylko czynności spontaniczne, niekontrolowane dadzą właściwy obraz dominacji stronnej - dziecko nie może być świadome naszego badawczego celu!
• Minimalny wiek dziecka to TRZY LATA – dopiero wtedy osiąga ono odpowiedni poziom rozumienia instrukcji słownych, naśladownictwa oraz dojrzałości motorycznej.
• Musimy wykonać co najmniej trzy próby na każdą część ciała, po to by wykluczyć możliwość przypadkowego użycia np. prawej lub lewej ręki. Możesz robić próby w odstępach czasowych.
• Przygotuj sobie kartkę i ołówek. Narysuj symbolicznie sprawdzaną część ciała i po każdej wykonanej próbie zapisuj obok wybór strony: P (prawej) lub L(lewej).

No to zaczynamy! Pamiętaj, żeby próby miały charakter zabawowy!

TEST RĘKI:

• wrzucanie koralików, fasolek, małych klocków, do wąskiej butelki,
• nawlekanie koralików na sznurek,
• wkładanie sznureczka w otwory np. do "sznurowanki", do dziurek buta, do otworków przygotowanych w tekturowej kartce,
• wkładanie pęsetą koralików do pojemniczka,
• przecinanie plastikowym nożykiem plastelinowego wałeczka,
• odkręcanie słoiczków,
• przenoszenie na łyżce wody/kaszy z pojemnika do pojemnika.

TEST NOGI:

• kopnięcie piłki (piłka musi leżeć nieruchomo - jeśli dziecko będzie musiało podbiec do piłki to najpewniej wykona ruch nogą, która będzie bliżej zabawki; można zrobić bramkę z poduszek),
• stanie na jednej nodze ("który bocian wytrzyma dłużej?"),
• skakanie na jednej nodze,
• wskakiwanie na jednej nodze do hula-hop lub kółka utworzonego ze skakanki/sznurka
• wychodzenie i schodzenie po schodach.

TEST OKA:

• spoglądanie w lunetę (mały pirat może zrobić ją ze zwiniętej kartki papieru),
• patrzenie przez dziurkę wyciętą w kartce,
• patrzenie przez wizjer w drzwiach,
• zaglądanie do butelki,
• zrobienie zdjęcia aparatem fotograficznym,
• zabawa w laboratorium - rolki po papierze toaletowym ustawiamy na stole, do środka wkładamy drobne przedmioty lub naklejki - dziecko nachyla się i zagląda, co znajduje się w tych "probówkach".

TEST UCHA:

Dominacja ucha jest najtrudniejsza do badania - trzeba bowiem stworzyć taką sytuację, kiedy dziecko wykona określoną  czynność bez  wykorzystywania  ręki,  zabawa  telefonem  może  bowiem  wskazywać  na preferencję ręki,  a nie ucha (chwytamy telefon dominującą ręką i przykładamy go po stronie tej ręki,     bo inaczej byłoby niewygodnie). Informujemy więc dziecko, że teraz bawią się tylko nasze uszy – rączki chowamy za plecami.

• na stoliku kładziemy zegarek - dziecko sprawdza czy tyka,
• podobnie - sprawdza czy muszla leżąca na stole szumi,
• do pudełeczka np. po zapałkach wklejamy naklejkę ze zwierzątkiem i mówimy dziecku, że w środku mieszka małe zwierzątko, które czasami cichutko Zadaniem dziecka jest sprawdzić, czy i tym razem się odezwie.

LATERALIZACJA PRAWOSTRONNA

• dominuje prawe oko, prawe ucho, prawa ręka, prawa noga

Prawostronność      stwarza      idealne      warunki      do      prawidłowego  rozwoju językowego, jak i do funkcjonowania w codziennym życiu.

Świat sprzyja praworęcznym  –  otaczają  nas  "przedmioty",  stworzone  są  tak,  by  to  praworęcznym  było wygodniej.

Ale...

najcenniejszym skarbem osób z prawostronną lateralizacją jest większa aktywność lewej półkuli, która specjalizuje się w opracowywaniu informacji językowej więc łatwiej jest im np. czytać (oczy poruszają się częściej w kierunku od lewej do prawej), pisać, liczyć, mówić wyraźnie i zapamiętywać informacje

LATERALIZACJA LEWOSTRONNA

- dominuje lewe oko, lewe ucho, lewa ręka, lewa noga

Nie da się ukryć, że prawa półkula nie jest już taką specjalistką od języka i zupełnie inaczej go przetwarza - robi to na zasadzie podobieństwa do tego, co utrwalone, często spostrzegane.

Gdy prawa półkula rządzi w naszej głowie to, np.:

• śpiewamy w kościele zamiast "Na cud Jonasza" - "Nasturcjo nasza",
• pani w banku mówi, że straszy niezapłacona "rata", a my pytamy co "lata",
• 'd' to dla nas 'b',
• jedziemy do Rio deNajerio,
• przychodzimy na spotkanie piętnastego o szesnastej, zamiast szesnastego o piętnastej,
• mamy problem z wbiciem kodu do drzwi - no bo 164, to nie to samo co 146.

Uporządkujmy – takie skutki są możliwe (ale nie konieczne) przy lateralizacji lewostronnej.

LEWOOCZNOŚĆ:

• odwracanie kierunku analizowania przestrzeni - dotyczy to również czytania i pisania,
• trudności w różnicowaniu liter odwróconych w przestrzeni pbdg / nuwm - co zwalnia tempo czytania,
• odwracanie kierunku stawiania znaków np. rysowanie od dołu do góry,
• układanie obrazków od prawej do lewej,
• trudności w składaniu obrazków z części, dorysowywaniu brakujących elementów, odnajdywaniu różnic na obrazkach,
• pomijanie lewej strony przestrzeni,
• trudności z koncentracją wzroku na materiale zadaniowym,
• niechęć do rysowania wg. wzorów, schematów;
• trudności w poprawnym przepisywaniu z tablicy i z książki (odczytywanie znaczenia wyrazu, odwołanie do tego co utrwalone, często spostrzegane np. zamiast Kowalewski – napisze Kowalski lub zamiast "rzec" zobaczy rzecz, "nakreśl"-zakreśl).

LEWORĘCZNOŚĆ:

• niechęć do zadań manualnych, dorysowania,
• problem w trakcie posługiwania się narzędziami,
• odwracanie kierunku stawiania znaków.

LEWOUSZNOŚĆ:

Lewe ucho odbiera dźwięki mowy później niż ucho prawe – dźwięk musi pokonać dłuższą drogę z lewego ucha do prawej półkuli mózgowej.

• nadwrażliwość na hałas i dźwięki niewerbalne,
• opóźniony rozwój mowy,
• wady wymowy,
• pomijanie głosek, sylab;
• trudności z powtarzaniem nowych słów i prawidłową artykulacją,
• trudności z zapamiętywaniem sekwencji poleceń,
• trudności z rozumieniu instrukcji słownych,
• trudności w rozumieniu przekazów językowych w hałasie,
• kłopoty z zapamiętywaniem informacji,
• emocjonalność podczas mówienia,
• trudności ze skupieniem uwagi słuchowej przez dłuższy czas.

LEWONOŻNOŚĆ

• niechęć do gier i zabaw ruchowych np. jazda na rowerze, gra w piłkę,
• trudności z sekwencją kroków (układy taneczne),

 LATERALIZACJA SKRZYŻOWANA

Występuje wtedy, gdy dziecko wykazuje preferencje części ciała, które znajdują się po przeciwnych stronach np. patrzy lewym okiem, ale czynności precyzyjne wykonuje prawą ręką.

Niezgodność stron ciała w zakresie dominacji może obawiać się u dziecka:

• problemami podczas czytania i pisania: dziecko może pomijać niektóre litery,  przestawiać ich kolejność  lub przeskakiwać pomiędzy linijkami teksu;
• zaburzenia koordynacji ruchowej;
• trudnościami z orientacją wzrokowo-przestrzenną;

Pamiętajmy, że para ręka – oko odpowiada za proces integracji wzrokowo – ruchowej, odpowiedzialnej m.in. za proces przepisywania (oko patrzy na tablicę, ręka pisze w zeszycie).

Koordynacja wzrokowo – ruchowa niezbędna jest też przy:

• analizie - układanie klocków na podstawie wzorów z książki (oko patrzy na wzór, ręka układa wzór z klocków)
• syntezie – składanie z części, np. puzzle (oko patrzy na wzór, ręka układa go z podanych części).

Gdy w wyniku badania lateralizacji okaże się, że dziecko ma lateralizację skrzyżowaną:

NIGDY nie przestawiamy dziecka z jednej ręki na drugą!

LATERALIZACJA NIEUSTALONA

Mówimy o niej, gdy nie da się ustalić, która strona dominuje – ktoś raz pisze lewą ręką, a raz prawą (podobnie z innymi częściami ciała).

Oznacza to, że proces kształtowania przewagi półkulowej trwa nadal i konieczne są ćwiczenia pozwalające przyspieszyć wybór ręki, oka, nogi i ucha.

LATERALIZACJA LEWOSTRONNA, SKRZYŻOWANA (zwłaszcza o formule prawa ręka – lewe oko) i LATERALIZACJA NIEUSTALONA

wymagają ćwiczeń stymulujących, które pomogą dziecku uniknąć specyficznych trudności w nauce czytania i pisania.

 Czyli jakich ćwiczeń?

Przede wszystkim tych,  które zaktywizują głównie jego lewą (językową)  półkulę.  Oczywiście działamy  też na wzrok, słuch, małą i dużą motorykę, pamięć sekwencyjną i symultaniczną oraz koncentrację.

1. Uczymy dziecko  czytać SYLABAMI  –  to  najlepsza  zabawa  angażująca  lewą  i  prawą   półkulę. Nie uczymy dziecka głoskowania!! to sylaba jest najmniejszą jednostką percepcyjną! To, że w programach uczy się czytania poprzez głoskowanie, nie oznacza, że jest to dobra metoda "dla wszystkich".

2. Wykonujemy ćwiczenia stymulujące lewą półkulę mózgu, takie jak:

-szeregi,

-sekwencje (czasowe, ruchowe, słuchowe, graficzne),

-kategoryzacje,

-zabawy logiczne i przez analogię,

-ćwiczenia pamięci symultanicznej oraz sekwencyjnej.

3. Wykonujemy ćwiczenia percepcji wzrokowej:

• odnajdywanie różnic,
• łączenie w pary,
• rysowanie pośladzie,
• odwracanie wzorów,
• ćwiczenia relacji przestrzennych.

4. Pomagamy w przetwarzaniu materiału od lewej do prawej strony:

• czytanie,

• pisanie,

• układanie elementów zadaniowych (sekwencji, szeregów) od lewej do prawej strony,

• rysowanie od lewej do prawej strony, z góry na dół,

• głośne przeliczanie/nazywanie przedmiotów, ze wskazywaniem palcem od lewej do prawej

Wskazywanie palcem to ważny gest! Ułatwia kontrolowanie kierunku analizowania.

5. Czytamy dziecku bajki, niekoniecznie książki muszą mieć ilustracje, które "kradną" wzrok i zdradzają treść. Możemy śledzić palcem czytane Rozmawiamy później o przeczytanym fragmencie.

6. Zachęcamy do malowania, rysowania – tym samym rozwijając małą motorykę dziecka.

7. Organizujemy czas aktywnie – gramy w piłkę, skaczemy na skakance, pływamy – tym samym rozwijając dużą motorykę.

8. Ograniczamy wszelkie bodźce prawopółkulowe – telewizję , tablet, laptop, telefon, gry wideo.

Ćwiczenia powinny być wykonywane regularnie, aby przyniosły pożądany rezultat. Przynajmniej pół godziny, każdego dnia. Ważne, by odbywały się bez grających rozpraszaczy, w spokoju i atmosferze sprzyjającej koncentracji.

Jak widzimy lateralizacja ma wpływ nie tylko na fakt – którą ręka dziecko będzie pisało, ma znaczenie wielowymiarowe, dotyczące funkcjonowania całego naszego ciała oraz naszej możliwości odbierania i przetwarzania otaczającej nas rzeczywistości.

Wspólne czytanie

Bajki stymulują rozwój mowy dziecka i wzbogacają zasób słownictwa. Ponadto pobudzają do aktywności językowej, rozwijają zdolności komunikacyjne, a także spostrzegawczość i wyobraźnię dziecka. Rodzicu, czytaj codziennie swojemu dziecku.

Budowanie z klocków

Klocki konstrukcyjne dla dzieci: metalowe, drewniane, plastikowe. Jakie kupić? - Mjakmama.pl

Dla małych dzieci najlepsze są zabawki, do korzystania z których powinno używać się obu rąk, bowiem jest to niezwykle ważne do tego, by pobudzić i wzmocnić pracę obu półkul mózgowych. Zabawa klockami rozwija również logiczne i przestrzenne myślenie. Według AAP najważniejszym atrybutem zabawki jest to, by angażowała zarówno dziecko jak i rodzica/ opiekuna, wspierała ich relacje, a tym samym rozwój językowy. Dlatego te tradycyjne zabawki są dla rozwoju dziecka najcenniejsze. Zabawki wysokiej jakości wcale nie muszą być drogie.

Zabawy tematyczne

Zabawa w sklep, lekarza itd. rozwijają wyobraźnię dziecka stymuluj rozwój mowy a także uczą zasad zachowania w określonych sytuacjach .

Śpiewaj piosenki, ucz wierszyków

Baw się z dzieckiem tak, by angażować zmysł słuchu, wzroku i dotyku. Wspólna zabawa z dzieckiem to doskonały sposób na stymulowanie rozwoju mowy dziecka, ponieważ wówczas dziecko poznaje nowe słowa, a także przypomina sobie te, które już zna.

Zabawy ruchowe

Rozwijają mięśnie i kondycję, a także poprawiają motorykę dziecka. Zabawy rozwijające kształtowanie się rozwoju psychofizycznego dziecka to: zabawy orientacyjno-porządkowe, zabawy bieżne, zabawy rzutne, zabawy na czworakach, zabawy skoczne.

Zabawy manualne

Usprawniają zarówno motorykę małą, jak i rozwój mowy dziecka. Zabawy stymulujące sprawność dłoni to: malowanie, wycinanie, nawlekanie koralików, lepienie plasteliną/ masą solną/ ciastoliną/ piaskiem.

Jak NIE bawić się z dzieckiem:

– Bardzo energiczny rowerek. Szybkie i nieostrożne kręcenie nóżkami dziecka, może doprowadzić do zwichnięcia jego stawu biodrowego.

– Chodziki powodują więcej urazów u dzieci niż jakikolwiek inny produkt służący do opieki nad dziećmi. Wypadki, jakie spowodowane są przez chodziki (np. upadek ze schodów czy wywrócenie się), bywają niezwykle groźne i w większości przypadków powodują uraz głowy. Konsekwencje używania chodzika to m.in. osłabienie mięśni, opóźniona nauka chodzenia, wzmożone napięcie mięśniowe, chodzenie na palcach. Nie ma potrzeby, by na siłę przyspieszać pewne procesy, ponieważ jeśli dziecko jest gotowe do tego, aby zacząć chodzić, to po prostu zacznie to robić.

 – Wysokie technologie takie jak tv, smartfon, tablet odciągają dzieci od prawdziwej zabawy. Czas, który jest poświęcony na tego typu technologię zabiera dzieciom czas na prawdziwą grę i zabawę, która uczy dzieci umiejętności społecznych. Dziecko powinno opanować podstawowe umiejętności, a dopiero potem może wkroczyć w wirtualny świat. Zbyt wczesne i intensywne korzystanie z urządzeń mobilnych może być dla dzieci szkodliwe. Mózg dziecka musi dojrzeć i nauczyć się określonych sprawności językowych i motorycznych. Dopiero na późniejszym etapie dojrzałości jest gotowy, aby posługiwać się wysokimi technologiami. Według najnowszych wytycznych WHO, dzieci mogą być wprowadzone w świat technologii dopiero około 3. roku życia i to pod ścisłym nadzorem rodziców.

– Grające i świecące zabawki. Zabawki interaktywne nie pobudzają kreatywności dziecka, ponieważ działają schematycznie, nie uczą reagowania w sytuacjach niestandardowych. Wyniki badań wskazują, że dzieci, które bawią się głównie zabawkami elektronicznymi posługują się mniejszym zasobem słów, a także rzadziej nawiązują kontakt z innymi osobami, niż dzieci, które bawią się tradycyjnymi zabawkami lub książeczkami.